Anlamsal Web ve Birbiriyle Konuşan Bilgi Nesneleri

Anlamsal Web ve Birbiriyle Konuşan Bilgi Nesneleri
(Semantic Web and Knowledge Objects That Talk Each Others)  

Jorge Luis Borges, şimdiye kadar yazılan ya da yazılmış olabilecek bütün kitapları içeren bir hayali kütüphaneyi tasvir etmektedir (Gelecek 50 Yıl, s.249). MIT’de profesör ve sanal zeka araştırmacısı olan Minsky de insanların gelecekte, bir zamanlar kitapların birbiriyle konuşmadığı kütüphaneler olduğu fikrini işittiklerinde şaşkınlık duyacakları tahmininde bulunmaktadır ( Books that talk, t.y.). Baraniuk (2006) ise, bir an için dünyadaki bütün kitapları aldığımızı, bu kitapların tüm sayfalarını yırttığımızı, bu sayfaları sayısallaştırdığımızı, sonra da bunları küresel bir depoda sakladığımızı, ardından tüm bu malzemeleri insanların üzerlerinde değişiklik yapmaları üzerine erişime açtığımızı hayal etmemizi, böylelikle bir kitabın yeni bir baskısının iki senede bir değil de her 25 sn’de bir çıkarılabileceğini ifade etmektedir.

Dünyadaki kütüphanelerde bulunan kaynakların içeriklerinin anlamsal olarak birbirine bağlandığı bir dünyada Borges’in tasvirine yaklaşmak ne ölçüde mümkün olabilir ? Dokümanlar için evrensel bir alan olan Web, veriler için de bir veri tabanına dönüştürülebilirse-ki Berners’in anlamsal web tanımı budur, Borges’in tasviri gerçeğe dönüşebilir mi ? Temel amacı, tüm internet ortamını bir veritabanı olarak kullanmak olan ve semantik web’in dolaylı bir tanımını da içeren web’in mucidi Tim Berners Lee’nin "Web için bir hayalim var, öyle ki bilgisayarlar web üzerindeki bütün veriyi, içerikler, linkler ve insanlarla bilgisayarlar arasındaki bütün işlemler gibi, analiz etmeye muktedir olacaklar. Henüz ortaya çıkmamış olsa da, ortaya çıktığı zaman Semantik Web ticaretin günlük mekanizmaları, bürokrasi ve günlük yaşamlarımız birbiri ile konuşan makineler tarafından yürütülecek. İnsanlığın asırlardır konuşup durduğu 'akıllı ajanlar' nihayet gerçekleşecek" ifadesi, Borges’in tasvirinin Semantik Web ile bir ölçüde gerçekleştirilebileceğinin ön işaretlerini vermektedir (Anlamsal Ağ, t.y.). Dolayısıyla Borges, Minsky, Baraniuk gibi entelektüel/bilim insanlarının bu tür düşünceleri bir fantezi olarak değil yaklaşan gerçeğin ayak sesleri olarak algılanmalıdır.  

Statikte olsa günümüzde kitaplar ve multimedya ürünleri içerik taşıyıcı nesneler (bilgi nesneleri) birbirleriyle konuşmaktadır. Referanslar, bibliyografyalar, indeksler, notlar, hyperlinkler kitapların, dokümanların çok sınırlı da olsa bir ölçüde ve bir şekilde birbirleriyle konuşabildiğinin göstergeleridir. Ancak bu “konuşma” çok sınırlı ve içerik olarak da çok yüzeyseldir. Anlamsal web teknolojisi kullanan sistemlerin günden güne artmasıyla, bu teknolojilerin sağladığı etkili sınıflandırma ve endeksleme yöntemleri ile sayısal kütüphanelerde bulunan çoklu ortam veri içeriğine ulaşım ve sayısal kütüphaneler arası birlikte işleyebilirlik kolaylaşacaktır (10 Semantic Apps to Watch). Bu konudaki bu kadar yoğun ilginin nedeni bir gün anlamsal web’in bugünkü web kadar birçok alanda çok geniş bir etki oluşturacağına olan ortak inançtır. Bu inanç doğrultusunda, “sözdizimsel web” veri altyapılarına sahip sistemler, semantik web teknolojisi altyapısına dönüştürülmektedir.

Günümüzde mevcut bilgilerin %20’sinin yapısal, %80’inin ise yapısal olmayan metin halinde olduğu belirtilmektedir. Öte yandan Gelernter’e göre (2008) ise, yine enerjimizin yaklaşık %80’ini ( birçok farklı yoldan) biçim için, %20’sini ise içerik için tasalanmaya harcamaktayız ve elli yıl sonra bu orantı tersine dönecektir. Semantik web’de bir değer yaratabilecek her bir verinin yapılandırılmış olma zorunluluğu her bir içeriğin başlangıçta bu şekilde yapılandırılmasına neden olacak, böylelikle de bizler gelecekte şekilden çok içeriğe odaklanarak daha hızlı ve kaliteli enformasyon ve bilgi üretebilme imkanına kavuşabileceğiz. (Fensel,2005) 

Web teknolojisi içeriğine temel oluşturan yapılar, insanların okuması, anlaması ve kullanımı için metin blokları ve bunların içine serpiştirilmiş, resimler ve veri giriş formları gibi çoklu ortam nesnelerinden HTML ile tasarlanmış ve geliştirilmiş yapılardır. Belge odaklı olan bu yapı, Web 1.0 olarak tanımlanmış ve geçtiğimiz yüzyılın son on yılı boyunca etkili olmuştur.  Sonraki on yıl boyunca ise etkileşimli ve insan odaklı ancak yine metin tabanlı bir sistem olan Web 2.0 etkili olmuş,  verilerin dramatik seviyeleri bulan artışıyla birlikte bu yapı da neticede yetersiz kalmıştır. Böylelikle Web’de bulunan içeriklerin makinalar tarafından okunur ve anlaşılabilir hale dönüştürülmesi için yeni bir modele gereksinim duyulmuş ve Web 3.0 ya da onun bir bileşeni olan Semantik Web kavramı bu şekilde ortaya çıkmıştır. Anlamsal web ile web üzerindeki tüm bilgiler en azından teorik düzeyde yazılımlar tarafından anlaşılabilir ve anlamlandırılabilmekte, bunun sonucunda ise yazılımlar dolayısıyla makinalar, yeni bilgiler üreterek daha “zeki” olmaktadırlar. 

Cevap temelli bir toplumdan soru temelli bir topluma geçtiğimiz bu yüzyılda anlamsal web, bu yeni toplumsal yapının bilgi ihtiyacını karşılayarak bizleri veri okyanusunda boğulmaktan kurtaracak en güçlü adaylardan biri olarak ortaya çıkmaktadır.

Veri Okyanusu: Neden “anlamsal” bir yapıya ihtiyacımız var?

2012 yılı itibarıyla dünya nüfusunun yaklaşık %34’ü ( 2,5 Milyar kişi) internet kullanmaktadır (Internet usage,t.y.)

İnternet kullanımına paralel olarak gerek akıllı mobil telefon ve tablet cihazların kullanımının yaygınlaşması, gerekse evlerde kullanılan her bir cihazın (sayaçlar, beyaz eşyalar, aydınlatma sistemi vb.) akıllı elektronik cihaza dönüşmesi ve bu akıllı cihazların (IED’lerin) hem bir HAN içinde ( Ev Alan Ağı) hem de bir “Smart Grid” içinde birbirleriyle ve merkezle haberleşmesi (M2M), sabit ve mobil şebekeler üzerinden taşınan veri büyüklüklerini şaşırtıcı düzeylerde arttırmaktadır. Kullanıcıların mobil cihazlar üzerinden daha fazla veri kullanımı ( video, ses, medya uygulamaları gibi ) gereksinimi şebekelerin merkez sistemlerin yapısında ciddi etkilere neden olmaktadır.  2015 yılına kadar, mobil veri trafiğinin 6.3 exabyte’a ya da aylık yaklaşık 1 milyar gigabyte’a çıkması öngörülmektedir. Mobil veri trafiği sabit hatlar üzerindeki trafiğe gore daha hızlı artmaktadır (CISCO,2011). 

2010 yılında veri trafiği %159 artmıştır ve bu oran sabit hatların 3,3 kat daha fazladır. Öte yandan bireysel mobil ve endüstriyel kullanıcılar kadar, evlerde kullanılan akıllı cihazların bir şebeke ile birbirlerine bağlanarak bir ağ (HAN-Ev Alan Ağı) oluşturmaları ve merkez ofisle M2M ( Makinadan Makinaya Haberleşme) haberleşmeleri veri boyutlarını ve bu verilerin kalitelerinin anlık ölçümlerinin önemini arttırmaktadır. M2M veri trafiğinin 2009-2015 yılları arasında yaklaşık 50 kat artması beklenmektedir  (CISCO,2011).

Tablo-1: Mobil iletişim kaynaklı veri artışı ve detay dağılımı

Yukarıdaki öngörülerden de açıkça anlaşılacağı üzerinde insanoğlunu veri ve enformasyon yığınları arasından çekip çıkarabilecek teknolojiler üretilmesi kaçınılmaz görünmektedir. Önümüzdeki birkaç on yılda veri biliminin yıldızının parlayacağı beklentisinin arka planında da bu yatmaktadır. Veri ve enformasyon yönetimi ile istatistik bilimini bizi bu kaostan kurtaracak bir kurtarıcı olarak görüyoruz. Karar verme kültürümüzü değiştirebilirsek bunu pekala başarabiliriz. Çünkü büyük veri yığınlarından enformasyon üretmek ve buradan üretilen bilgilerle etkin kararlar verebilmek konusunda oldukça ilerledik. (Harvard Businees Review, 2012). Anlamsal web, tüm bunların bir adım ileri götürülmesinde büyük bir potansiyele sahip gibi gözükmektedir.

Kaynakça

AbdEl-atey,A., El-etriby,S., Kishk,A. (2011). Constructing Semantic Web Form from Unstructured Web Page. International Journal of Computer Applications, 30/10.

Akyokuş,S. (2007). Anlamsal Web, Anlamsal Web Dilleri ve Araçları 22.12.2012 tarihinde http://vdb.gib.gov.tr/edirnevdb/kultur/ppt/anlamsal_web_rdf_dc_owl.ppt adresinden görüntülendi.

Anlamsal Ağ (t.y.). 18.12.2012 tarihinde http://tr.wikipedia.org/wiki/Anlamsal_ağ adresinden görüntülendi.

Barbera, M.(t.y.). Linked data. 12.12.2012 tarihindee http://www.slideshare.net/barbz79it/linked-data-some-social-challenges-13386395 adresinden görüntülendi.

Books that tlak each other (t.y.). 21.12.2012 tarihinde http://www.lib.jmu.edu/edge/Spring2001(1)/article3.asp adresinden görüntülendi.

Bradley, A. (2011). SEO, the Semantic Web and Information Discovery. 19.12.2012 tarihinde http://www.seoskeptic.com/seo-semantic-web/ adresinden görüntülendi.

Breslin, J.G, Passant,A., Vrandec, V.(t.y). Social semantic web. 24.12.2012 tarihinde  http://www.johnbreslin.org/files/publications/20110624_hswt2011.pdf adresinden erişildi.

CISCO Cisco Visual Networking Index: Global Mobile Data Traffic Forecast Update, 2010–2015

D2R (t.y.). 22.12.2012 tarihinde http://d2rq.org/d2r-server adresinden görüntülendi.

dotNetRDF (t.y.). 22.12.2012 tarihinde http://www.dotnetrdf.org/content.asp?pageID=Using%20Virtuoso%20Universal%20Server adresinden görüntülendi.

Ege, B. (2011). Yeni bilgi modelleme ve programlama felsefesiyle semantik web. Tübitak Bilim ve Teknik.

Fensel, D. (2005). Spinning the Semantic Web : Bringing the World Wide Web to Its Full Potential. MIT Press.

Gelernter, D. (2008). Gelecek Elli Yıl. NTV Yayınları. İstanbul. 8.Baskı

Harvard Businees Review. (2012). Büyük veri: yönetim devrimi, Sayı:1, s.74

Hausenblas, M., Halb, Wolfgang., Raimond, Y., Heath, T. (t.y.). What is the Size of the Semantic Web? 05.01.2012 tarihinde http://tomheath.com/papers/hausenblas-isemantics2008-size-of-semantic-web.pdf adresinden erişildi.

Hyvonen,E., Viljanen,K., Tuominen,J., Sepp¨al¨,K. (t.y.)

Building a National Semantic Web Ontology and Ontology Service Infrastructure-The FinnONTO Approach. 23.12.2012 tarihinde http://videolectures.net/eswc08_hyvonen_bn/ adresinden görüntülendi.

Internet usage (t.y.). World internet usage and population. 23.12.2012 tarihinde http://www.internetworldstats.com/stats.htm adresinden görüntülendi.

Kara, G., Cömert, Ç (2011). Ulusal konumsal veri altyapısı için semantik veri tanımlama. TMOOB coğrafi bilgi sistemleri kongresi. Antalya.

Protege (t.y.). 23.12.2012 tarihinde http://protege.stanford.edu/ adresinden görüntülendi.

PWC. (2009). Semantic web in the enterprice. 29.12.2012 tarihinde http://www.pwc.com/en_US/us/technology-forecast/assets/PwC-Tech-Forecast-Spring-2009.pdf adresinden görüntülendi.

Spivack, N. (t.y.). Minding the Planet: The Meaning and future of the semantic web. 23.12.2012 tarihinde http://lifeboat.com/ex/minding.the.planet adresinden görüntülendi.    

Ten Semantic Apps to Watch. 01.12.2012 tarihinde http://readwrite.com/2007/11/28/10_semantic_apps_to_watch

adresinden görüntülendi.

Tonta, Y. (2010). BT Haber Platform Bilgi ve Doküman Yönetimi. İTÜ Süleyman Demirel Kongre Merkezi.İstanbul.

Vanitha,K. Yasudha,K., Soujanya,K.N., Venkatesh,M.S.,  Ravindra,K.,  Lakshmi,S.V. (2011). The Development Process of the Semantic Web and Web Ontology. International Journal of Advanced Computer Science and Applications. 2/10.

W3C, linked data (t.y.). 23.12.2012 tarihinde http://www.w3.org/standards/semanticweb/data adresinden görüntülendi.

W3C, ontologies (t.y.). 21.12.2012 tarihinde http://www.w3.org/standards/semanticweb/ontology adresinden görüntülendi.